• 1. تعریف مدیریت کلاس :

مدیریت کلاس درس عبارت ازرهبری کردن امور کلاس درس از طریق تنظیم برنامه درسی ،سازماندهی مراحل کار و منابع ، سازماندهی محیط به منظور بالا بردن کار نظارت بر پیشرفت دانش آموزان و پیش‌بینی مسائل با القوه است ( صفوی،۱۳۷۲) .تعریف دیگری از سازماندهی و مدیریت کلاس وجود دارد که می توان از آن ها در رهبری کلاس درس ، با تکیه بر بعد انسانی آن چنین تعریف کرد :

مدیریت کلاسی عبارت است ، از هنر به کار بردن دانش تخصصی و بهره گیری ازمهارت های کلاس داری در هدایت دانش آموزان به سوی اهداف مورد نیاز و جامعه .

• 1. اهمیت و ضرورت مدیریت و انضباط کلاس :

بدون شک به منظور تدریس ونیل به اهداف آموزش و پرورش ، وجود شرایطی لازم می‌باشد ، از جمله این شرایط ‌می‌توان به نظم حاکم بر کلاس به عنوان فاکتری مهم اشاره نمود،زیرا کلاسی که در آن اولین گام یادگیری (یعنی نظم ‌و انضباط ومشارکت درفعالیت وجلب توجه فعال شاگردان) اعمال نگردد،به یقین نتایج مطلوبی نخواهدداشت. روش های کلاس داری ونظم کلاس درایجادانگیزه برای یادگیری دانش آموزان بسیارموثرمی­باشد.اهداف می ­توانند به وسیله روش‌ها تحت تاثیر قرار گیرند(روزیک ، ۱۹۹۹). ‌بنابرین‏ اعمال روش های درست تدریس و سبک‌های مناسب مدیریت با توجه به شرایط کلاس ، امکانات آموزشگاه ، توانایی معلم و نوع کتاب و محتوای درسی ، متفاوت ‌می‌باشد.عوامل مؤثر بر مدیریت کلاس را در سه قسمت به شرح زیر طبقه بندی می نماییم .

• • ویژگی‌های شخصیت معلم ؛

• • روش های تدریس معلم ؛

• استفاده از فنون تدریس .

  1. عوامل مؤثر بر مدیریت کلاس :

۲-۵-۱- ویژگی‌های شخصیتی معلم : بدون شک شخصیت و یا ویژگی‌های شخصیتی معلم ، یکی از عوامل بسیار مهم در نظم دهی کلاس ‌می‌باشد. معلمی که ‌ظاهر آن آراسته می‌باشد،مثبت نگروخوش اخلاق است به توانایی‌های ذهنی،جسمی، عاطفی و تفاوت‌های فردی شاگردان آگاهی دارد ، شرایط فیزیکی کلاس را از قبل آماده می­سازد ، مهارت ارزشیابی و پرسش کردن را می­داند، دانش آموزان را دوست دارد و به کارش علاقه نشان می­دهد، با ایمان ،راستگو ، صادق و خوش بیان می‌باشد و در کارش مسلط است و با معلمی که این ویژگی‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍ها را ندارد ، مسلمآ بسیار متفاوت است ‌بنابرین‏ معلمین باید این صفت را در خود آشکار نمایند و در تمهیدات اشتغال به حرفه ی مقدس معلمی ،این وی‍‍‍ژگی ها را در خود متبلور سازند .

۲-۵-۲- روش های تدریس : بسیارند دانشجو معلمینی که در کلاسها ی دانشگاه یا مراکز تربیت معلم ، دائم این جمله را بیان می دارند که ” این روش تدریس ران می توان ‌در کلاس هابه کاربرد ” دلیل گفتن این جمله اعتراضی این است که دانشجویان معلمی،هنوزآگاهی ‌ندارد که هرروش تدریس کارایی خاص خود داردوازیک روش تدریس نمی توان برای آموزش همه دروس و یا در همه کلاسها استفاده نمود . همچنین بعضی اذعان می دارند که اجرای بعضی از روش های تدریس ، باعث شلوغی و بی نظمی کلاس می­گردد .

در توضیح این مطالب شایان ذکر است که یک معلم باید با توجه به شرایط کلاسی- امکانات و تجهیزات و توانایی‌های خود و شاگردان و محتوای کتب درسی یک روش مناسب انتخاب نماید و در صورتی که روش تدریس معلم مناسب نباشد باعث سردرگمی شاگردان ، شلوغی کلاس و اتلاف وقت خواهد شد . ‌بنابرین‏ لازم است که یک معلم نسبت به الگوها ،روش‌ها و راهبردهای فنون تدریس ،آگاهیهای لازم را داشته باشد تا به موقع و در جای مناسب از هر کدام از روش ها و فنون ،با موقعیت بهره مند گردد .

یکی از دلایل عدم استفاده از روش های فعال تدریس توسط معلمان محتوای کتب درسی می‌باشد . تحلیل محتوای کتب درسی دوره­ ابتدایی نشان می­دهد که تنها ۳۷ درصد معیارهای روش های تدریس فعال و کتب درسی این دوره اعمال گردیده است (پیریایی،۱۳۸۳). ‌بنابرین‏ ضرورت دارد که یک معلم در طراحی آموزشی تدابیری بیاندیشد تا شاگردان را با مفاهیمی که ارائه گردید آشنا نموده و امکان بر هم زدن نظم کلاس را از دانش آموزان خاطی سلب نماید، همچنین ضروری است که محتوای کتب درسی با توجه به چگونگی آموزش و اعمال روش های تدریس فعال بازنگری گردد .

۲-۵-۳- فنون تدریس : تدریس به مجموعه اعمالی که معلم برای جلب توجه شاگردان به تدریس اثر بخش و کارآمد تر اجرا می­ نماید ، گفته می­ شود. آشنایی و آگاهی نسبت به فنون تدریس واعمال آن ها در کلاس درس توسط معلم ، باعث می­ شود،وی بدون استفاده از خشونت و تنبیه بدنی ، کلاس را مدیریت نموده و نظم را حاکم سازد ، از جمله فنون تدریس می توان موارد زیر را بر شمرد :

1. 1. تدبیرمنفی: تدبیر منفی یکی از تکنیک های خانواده درمانی است و معلم به منظور ساکت کردن کلاس و یا جلب توجه دانش آموزان از آن استفاده می­ نماید بدین صورت که وقتی کلاس شلوغ می شود معلم طنین شادی صدای خود را کم کرده و بغض صدایش را افزایش می‌دهد و با این روش به کلاس نظم می­بخشد .

1. 1. کم ‌و زیاد کردن تن صدا : به منظور جلب توجه شاگردان و وادار کردن آن ها به گوش دادن ،معلم باید با صدای یکنواخت صحبت نکند، نوسانات صدای خود را کم و زیاد نماید تا دانش آموزان شنونده فعالی شوند

1. 1. حرکت‌های معلم: بین حرکت‌های معلم وتوجه شاگردان رابطه مستقیم وجوددارد ( شعبانی،۳۸۲) هر چه حرکات هدفمند معلم و حرکت کردن به آخرکلاس وبرگشتن وحرکات پایین کلاس معلم بیشترباشد،معلم برکلاس مسلط­ترخواهدبود ‌و شاگردان بیشتربه اوتوجه خواهندکردودرنتیجه یادگیری بهترصورت ‌می‌گیرد .

1. 1. تاکیدروی بعضی ازمفاهیم ‌و کلمات:” نگاه کنید ، دقت کنید “، این کلمات خیلی مهم هستند و تکرار بعضی افعال و کلمات از جمله نکاتی است که به خاطر تأکید معلم ، توجه شاگردان را جلب می­ نماید.

1. 1. اشارات معلم: بعضی از ایما ها و اشارات معلم ، باعث دقت بیشتر شاگردان می شود؛ حرکات دست ، چشم ،ابرو ، دهان ، انگشتان و سر ، مشتمل برا ین حرکات است .:

1. 1. مکث های به موقع و هد فمند :برخی معلمان در حین توضیح دادن و یا سخنرانی با مکثهای به موقع حواس شاگردان را به مفاهیم جلب می­نمایند و سر و صدای دانش آموزان را کاهش می­دهد و کلاس را اداره می­نمایند .

1. 1. تشویق وتمجید دانش آموزان : یکی ازفنونی که به عنوان ابزاری مؤثر دراختیار معلمان ‌می‌باشد، تشویق و تمجیداست؛ البته تمجید عملکرد شاگردان، با ارزش تر از تشویق آنان است ، زیرا تشویق شاگردان باعث به وجود آمدن آموزش و پرورش سود گرایانه می‌گردد. همچنین معلم می‌تواند با توجه به سن دانش آموزان از تقویت پته ای نیز بهره ببرد .ویا از کارت‌های تلاش ، امتیاز و کارت جایزه بدین منظور استفاده نماید. استفاده ی فاصله ای و نسبی متناوب از این ابزار ،اثر بخشی آن را ارتقا می بخشد.

1. 1. نگاه های معنی دار:گاهی نگاه های معنی دارمعلم به دانش­آموزی که به درس توجه نداردویاسروصدامی­کند،باعث کاهش رفتارنابهنجار اومی­گردد .همچنین باعصبانیت نگاه کردن به دانش آموزانی که برای کلاس مزاحمت ایجادکرده اند؛باعث می شوددانش آموزوادارشودبه درسهای معلم گوش دهد .