• • نوآوری از طریق کارکنان (افراد): اجرای راهبردهای نوآوری، مستلزم وجود کارکنان و مدیرانی است که به اندیشه ای نو و مخاطره پذیر تأکید دارند.

• • نوآوری از طریق سازمان: سازمان زمینه ی اصلی و چارچوب اجرای راهبردهای نوآوری را فراهم می‌سازد. ساختارهای غیر بروکراتیک ، موجب افزایش نوآوری می شود.

• • نوآوری ازطریق فرهنگ:فرهنگ های مؤثرچارچوب های مؤثری برای خلق وابداع به شمارمی آیند.

فرهنگ شامل سیستم های ارزشی و عقاید و ایدئولوژی های حاکم بر مؤسسه می‌باشد. سیستم های ارزشی از طریق قضاوت های ارزشی بیان شده اند و قضاوت های ارزشی بر انتخاب، مأموریت، هدف و راهبردسازمان تاثیر می‌گذارند. برای مثال، آن ها می‌توانند فعالیت های ابداعی را تشویق یا باز دارند. برخی از ارزش های مؤثر عبارتند از: ایمان فردی یا جمعی به بهترین بودن، ایمان به نیاز اساسی بودن نوآوری ، ایمان و توجه به جزئیات نقش اساسی مدیریت شکل دهی به فرهنگ گروهی مؤثر است.

تعریف نوآوری آموزشی

در آموزش و پرورش ، نوآوری عبارت از کوشش هایی است که برای ایجاد تغییر در نظام آموزشی و به طور آگاهانه و هدف دار در جهت بهبود بخشیدن به نظام موجود، به عمل می‌آید (آقازاده، ۱۳۶۲) .

ایجاد تغییرات در اداره، برنامه ها و کتاب های درسی ، روش ها و شیوه های آموزشی، و کاربرد آن ها را معمولاً با اصطلاح نوآوری تعبیر می نمایند.

تغییر در نظام یا فرایند آموزش و پرورش یک کشور در صورتی نوآوری تلقی خواهد شد که برای پاسخ گویی به نیازهای جدیدی به عمل آید و صرفاً نتیجه خواست یک نفر یا یک گروه نباشد. نوآوری باید برای ارضای نیاز یا نیازهای پیش‌بینی شده انجام گیرد و کم و کیف آن در ارتباط با همین نیازها، پیوسته ارزیابی شود.

نوآوری در سازمان های آموزشی

امروزه وظیفه سازمان های آموزشی پاسخ گویی به نیازهای فردی و اجتماعی مردم است. ماهیت متغیر بودن نیازهای فردی و اجتماعی اهمیت توجه به تغییر و نوآوری را در سازمان آموزشی بیشتر ‌کرده‌است. درمیان سازمان های آموزشی،رسالت آموزش و پرورش در زمینه ی سازگاری و تطابق، حساس تر و حیاتی تر از سایر سازمان ها است. زیرا وظیفه ی عمده ی زمینه سازی و ایجاد تغییر و تحول در جامعه را بر عهده دارد و به همین منظور توجه به مسئله ی خلاقیت و نوآوری در سازمان های آموزشی، از اهمیت بیشتری برخوردار است.

سازمان ها جهت رفع نیازهای خود، در جوامع، فعالیت های متعددی انجام می‌دهند. یکی از عمده ترین فعالیت سازمان ها، سازگاری و تطابق است. سازگاری و تطابق زمینه ی رشد و بقای سازمان ها را فراهم می کند که این مهم در سایه توجه به پدیده و مفهوم خلاقیت و نوآوری محقق می‌گردد.از اینرو از ویژگی های بارز سازمان های آموزشی معاصر این است که پیوسته تحت تاثیر فرایند انطباق، بهبود، تغییر و نوآوری هستند. رسالت آموزش و پرورش از طریق سازمان های آموزشی ( مدارس ) به شکل رسمی اجرا می شود. مدرسه زیربنای هر گونه توسعه و تغییر در جامعه به شمار می رود، زیرا با تربیت و شکوفایی استعداد های خلاقیت و تفکر خلاق و حل مسئله در دانش آموزان، جامعه را به سمت شکوفایی و بالندگی رهنمون می‌سازد.

انواع نوآوری های آموزشی

تغییر یا نوآوری در آموزش و پرورش در سه بعد انجام می‌گیرد:

1. 1. بعد محتوایی (برنامه های درسی و کتاب های درسی )

1. 1. بعد مادی ( تجهیزات ، ساختمان، وسایل و ابزار آموزش به طور کلی)

1. بعد ارتباطی (روابط متقابل عوامل انسانی در کل سازمان آموزش و پرورش)

نوآوری درآموزش و پرورش به طور کلی به صورت های زیر انجام گیرد:

• • • جانشینی: در این نو آوری یکی از عناصر با عوامل آموزشی را تغییر می‌دهند و عنصر مطلوبی را جانشین عنصر موجود می‌کنند . همانند تغییر کتاب درسی یا معلم
  • • ترمیم: منظور تغییر بعضی از ساخت ها و ترکیب های سازمانی موجود است. مثلاً راهنمایی دانش آموزان به عهده ی مشاوران مخصوص گذاشته می شود.
  • • الحاق: تکمیل برنامه ی موجود و تأمین وسایل آموزشی یا کمک آموزشی تازه.
  • • نوسازی: به تجدید نظر اساسی و تغییر اطلاق می شود مانند تغییر برنامه ی درسی
  • • حذف رفتار رایج: مانندحذف قسمت هایی از کتاب های درسی یا برنامه های درسی یا کوشش برای تغییر عقیده ی خاص .
  • تحکیم رفتار متداول: مانند افزایش آگاهی و تجارب معلمان نسبت به روش های تدریس معمول از راه تشکیل دوره های ضمن خدمت

فرایند نوآوری آموزشی

اجرای نوآوری مستلزم در نظر داشتن مراحلی است که در عمل لازم است طی شود. در زمینه ی آموزش و پرورش، این مراحل را می توان به شرح ذیل بیان کرد( سلیمی دانشگر، ۱۳۸۰) .

1. 1. درک و فهم : اولین گام در فرایند نوآوری ، فهم کامل مشکل و مسئله است: زیرا ماهیت مسائل آموزشی به گونه ای است که حل آن ، وظیفه ی سنگینی را می طلبد و برای این منظور باید جنبه‌های سطحی مشکلات را کنار گذاشت. به عنوان مثال، کیفیت برتر در آموزش و پرورش، معناهای مختلفی دارد، ممکن است نه تنها تدریس بهتر یا تعیین انتظارات برتر از دانش آموزان باشد، بلکه به معنای گزینش دانش آموزان و راهبردهای برتر نیز باشد.

1. 1. بینش : دومین مرحله ی نوآوری در نظام های آموزشی، توسعه ی بینش و برنامه ریزی نمادها است. در مرحله ی ایجاد بینش بر تعیین اهداف برانگیزاننده و ارائه ی مقصود و فضای فعالیت ها تأکید شود.

1. 1. ایجاد انتظارها: مرحله ی سوم در فرایند نوآوری، تبدیل بینش ها و نماد ها به انتظارهای روشن و مشخص است. ایجاد انتظارها برای دست یابی اهداف رفتاری مطلوب و قابل حصول، به عنوان وسیله ای برای شکل دهی و تقویت دیدگاه های مثبتی است که برای فعالیت های نوآوری، بسیار ضروری هستند.

1. 1. قدرت بخشیدن: فعالیت های نوآور در درون ساختارهایی که کنترل شدیدی را اعمال می‌کنند، به مرحله ی اجرا نمی رسند. فعالیت های نوآور به جای این که صرفاً بر اساس اهداف اصلی برنامه ریزی شده باشند، باید برانگیزش و تعهد نیز مبتنی باشند. گسترش فرایند اختیاردهی، موجب تعهد و پرکاری کادر آموزشی می شود و معلمان، مدیران و سایر کارکنان باید در امتحان کردن ایده های خود، اختیار عمل داشته باشند. قدرت دهی، به نقش های فزاینده برای برنامه ریزی، به عنوان مربی و تسهیل کننده ، اشاره دارد.

1. حمایت و پشتیبانی : از آن جایی که ویژگی و خاصیت نوآوری همیشگی نیست، بنا بر این همیشه خطر با آن همراه است. دشواری و مشکلات نوآوری با ایجاد و پیاده کردن ایده های اساسی شروع و با تبدیل آن ها به اهداف ادامه می‌یابد.

اگر اختیارهای تفویض شده در موقعیتی به کار برده شوند که بدون اطمینان با خطر همراه باشد دشواری نوآوری، حاد تر می شود. بنا بر این ایجاد و توسعه ی سیستم پشتیبانی که برای موقعیت های نوآوری مناسب باشد، ضروری است. شعاری نژاد(۱۳۷۵) معتقد است نوآوری در آموزش و پرورش مستلزم معرفت یا آگاهی های زیر است:

• • ضرورت تغییردر موارد یا رفتارهای مشخص: ابتدا باید حقیقت یا ضرورت تغییر در موارد یا رفتار های مشخص پذیرفته شود و بدان اعتقاد پیدا کرد، سپس به کیفیت ‌ایجاد آن اندیشید.