در این فصل، روش‌شناسی تحقیق حاضر تشریح و تبیین خواهد شد و در زیر به آن ها اشاره شده است:
۳-۲- نوعشناسی پژوهش
پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر نحوه گردآوری اطلاعات، تحقیقی – توصیفی از نوع همبستگی است. هدف از تحقیقات کاربردی، توسعه دانش کاربردی در یک زمینه خاص است. به عبارت دیگر، تحقیقات کاربردی به سمت کاربرد علمی دانش هدایت می‌شود. تحقیقات توصیفی شامل مجموعه روش‌هایی است که هدف آن ها توصیف شرایط یا پدیده‌های مورد بررسی است. اجرای تحقیق توصیفی می‌تواند صرفاً برای شناخت بیشتر شرایط موجود یا یاری دادن به فرایند تصمیم‌گیری باشد. تحقیق توصیفی را می‌توان به تحقیق پیمایشی، تحقیق همبستگی، اقدام پژوهشی، بررسی موردی و تحقیق پس رویدادی تقسیم کرد.
بر این اساس، هدف تحقیق حاضر، پاسخ به این مسئله است که مستند به مرور ادبیات موضوعی مربوط، ارزیابی عملکرد مالی و رتبه بندی شرکت های بیمه حاضر در بورس چگونه باید انجام گیرد. پس نوع و روش انجام تحقیق بر اساس هدف، کاربردی و بر اساس ماهیت، توصیفی است. از طرف دیگر این تحقیق دارای ماهیت می‌دانی می‌باشد؛ بدین معنا که بخش عمدهای از اطلاعات از طریق مصاحبه و تکمیل پرسشنامه توسط کارشناسان و خبرگان بیمه ای گردآوری شده است. تحقیق حاضر به بررسی پدیده های مستند و تکراری در محیط و شرایطی جدید در یک مقطع زمانی می پردازد. در این پژوهش برای پاسخ به سؤالات از روشهای غیرآماری(تحقیق در عملیات) استفاده شده است. همچنین جمع آوری داده های این پژوهش به صورت کتابخانه ای و می‌دانی انجام شده است.
۳-۳- انتخاب خبره
جامعه آماری شامل گروهی از افراد است که یک یا چند صفت مشترک دارند. همچنین برخی از ویژگیهای اصلی برای انتخاب خبرگان بدین شرح است: با مسئله مورد بحث درگیر باشند، اطلاعات مداوم از مسئله را برای همکاری داشته باشند، دارای انگیزه برای شرکت در این فرایند باشند و احساس کنند اطلاعات حاصل از یک توافق گروهی برای خود آن ها نیز ارزشمند خواهد بود. اصل اساسی در تکنیکAHP خبره و کارشناس بودن جامعه آماری است.
با توجه به این که در این پژوهش، هدف، تعیین عوامل مدل ارزیابی عملکرد مالی و رتبه بندی شرکت های بیمه حاضر در بورس است، با بهره گرفتن از نظرات کارشناسان و خبرگان و اجرای روش های نظام‌مند دلفی و AHP ، جهت شناسایی و رتبه بندی عوامل مؤثر بر ارزیابی عملکرد مالی شرکت های بیمه اقدام می‌گردد. لذا جامعه هدف در دسترس این پژوهش، مدیران ارشد، مدیران ستادی و کارشناسان فعالی هستند که در واحدها و بخشهای مختلف صنعت بیمه فعالیت داشته اند.در این تعداد ۱۵ نفر از فعالان بیمه به عنوان نمونه آماری این پژوهش شناسایی شدند تا در خصوص انتخاب عوامل مؤثر و اولویت بندی آن ها نظر داده و در تهیه گزارشات مورد نیاز همکاری نمایند. همچنین پس شرکت های بیمه حاضر در بورس اوراق بهادار تهران که شامل: آسیا، البرز، پارسیان، دانا و ملت مورد مطالعه می‌باشند.
۳-۴- ابزار جمع آوری اطلاعات
ابزارهای گوناگونی برای به دست آوردن داده ها مانند: مشاهده، مصاحبه، پرسشنامه و مدارک و اسناد وجود دارد. هر یک از این ابزار معایب و مزایایی دارند که هنگام استفاده از آن ها باید مورد توجه قرار گیرند تا اعتبار پژوهش دچار خدشه نشود و از طرفی نقاط قوت ابزار تقویت گردد(خاکی ،۱۳۸۷، ۱۵۹). در این تحقیق به روش های زیر اطلاعات جمع آوری گردیده است:
۱- مطالعات کتابخانه ای: در این قسمت جهت گرد آوری اطلاعات در زمینه مبانی نظری و ادبیات تحقیق، از منابع کتابخانه‌ای، مقالات،کتاب‌های مورد نیاز و نیز از شبکه جهانی اطلاعات استفاده شده است .
۲-تحقیقات می‌دانی : در این قسمت به منظور جمع آوری داده ها و اطلاعات برای تجزیه و تحلیل، از پرسشنامه استاندارد استفاده شده است. پرسشنامه یکی از ابزار رایج تحقیق و روشی مستقیم برای کسب داده های تحقیق است. پرسشنامه مجموعه ای از سوالات (عبارات یا گویه ها) است که پاسخ دهنده با ملاحظه آن ها پاسخ را ارائه می‌دهد. این پاسخ، داده مورد نیاز پژوهشگر را تشکیل می‌دهد. سئوالات پرسشنامه را نوعی محرک – پاسخ می توان محسوب کرد .از طریق پرسشنامه می توان دانش ، علایق ، نگرش ها و عقاید فرد را در ارتباط با موضوعی خاص مورد ارزیابی قرار دارد(مقیمی، ۱۳۸۰، ۲۹). در این تحقیق از دو پرسشنامه استفاده شده است.
در پرسشنامه اول میزان مربوط بودن هر عامل با موضوع، بر اساس طیف ۱ تا ۱۰ تعیین شد. ۱ به معنی ارتباط بسیار ناچیز عامل مورد نظر با موضوع و ۱۰ به مفهوم ارتباط بسیار بالا و سایر اعداد نیز بین این دو وضعیتاند. ضمناً جداولی مجزا برای شناسایی سایر عوامل هر دسته که ممکن است به عنوان عوامل مؤثر بر عملکرد مالی شرکت های بیمه تلقی شوند اما در این چهارچوب به آن ها اشاره نشده است، در نظر گرفته شده است. جدول ۳-۱ به عنوان نمونه ای از جداول پرسشنامه این مرحله در زیر ارائه شده است.
جدول (۳-۱) نمونه جدول پرسشنامه (شماره یک)
ردیف
شاخص
سنجش در خصوص هر شاخص
۱۰
۹
۸
۷
۶
۵
۴
۳
۲
۱
۱
معیارهای مبتنی بر حسابداری
موافقت با لحاظ شدن عامل
۲
معیارهای مبتنی بر بازار بورس
موافقت با لحاظ شدن عامل
۳
معیارهای مبتنی بر فعالیت بیمه گری
موافقت با لحاظ شدن عامل
پرسشنامه دوم پرسشنامه استاندارد مقایسات زوجی بر اساس مدل تحلیل سلسله مراتبی داده می‌باشد. نمونه این پرسشنامه در جدول (۳-۲) نشان داده شده است، اگر اهمیت عامل سمت راست بیشتر از عاملی است که در سمت چپ جدول قرار دارد، بر اساس سطح اهمیت آن عامل، در سمت راست جدول علامت بزنند. به همین ترتیب اگر اهمیت عاملی در مقایسه با عامل سمت چپ جدول کمتر است، در سمت چپ جدول علامت بزنند.
جدول (۳-۲) نمونه پرسشنامه مقایسات زوجی (شماره دو)
مؤلفه
مؤلفه
معیارهای مبتنی بر بازار بورس
×
معیارهای مبتنی بر حسابداری
۳-۵- روایی و پایایی پرسشنامه
مقصود از «روایی» آن است که وسیله اندازه گیری، بتواند خصیصه و ویژگی مورد نظر را اندازه بگیرد .اهمیت روایی از آن جهت است که اندازه گیری های نامناسب و ناکافی می‌تواند هر تحقیق علمی را بی ارزش و ناروا سازد (خاکی ،۱۳۸۷، ۲۸۸). در این تحقیق برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه استفاده شده است که روایی و پایایی آن مورد بررسی قرار گرفته است.
