۲-۷ ساخت شخصیت در اسلام[۹۰]:
اسلام، شخصیت انسان را شامل سه قسمت می‌داند که به طور فطری و ذاتی در وجود هر فرد قرار دارد و هریک وظایف مشخصى را بر عهده دارند. این سه قسمت عبارتند از: (کلینی، فروع کافی، ۳۳۲).
نفس اماره:
طبیعت و فطرت حیوانی انسان است. هدف نفس امّاره ارضاء تمایلات و شهوات جسمانی و روانی است. این تمایلات چنانچه با عقل و اراده و اخلاق کنترل گردند مشکلی برای انسان به وجود نمی‌آید ولی چنانچه این تمایلات به صورت افراطی درآیند و قوه عقل و اخلاق را تحت‌الشعاع قرار دهند روان فرد دچار آسیب گشته، مبتلا به بیماری روانی و اختلال شخصیت می‌شود و باعث نابودی خود و اجتماع اطراف خود خواهد گشت. (همان).
نفس مطمئنه:
تمام نیروهای بالقوّه‌ای است که در انسان وجود دارد و او را به طور عقلانی و منطقی راهنمائی می کند تا بتواند بر تمایلات حیوانی خود غلبه نموده، در محدوده‌ای که عقل تعیین می نماید به آن ها بپردازد.(همان).
نفس لوامه:
قسمتی دیگر از فطرت بشر است که به فطرت انسانی نامگذاری شده است. نفس لوّامه انسان را به عالی‌ترین درجه از فطرت خود می‌رساند. رعایت دستورهای مذهبی مانند نماز خواندن، روزه گرفتن و… فعالیت‌هائی هستند که از نفس لوّامه سرچشمه می‌گیرند و سلامت واقعی انسان در گرو انجام این فعالیت‌ها است. (همان).
خداوند درقرآن در آیهی۸۴ سورهی اسرا به موضوع شخصیت اشاره کرده و میفرماید: «قُلْ کُلٌّ یَعْمَلُ عَلی شاکِلَتِه؛ بگو: هر کس بر حسب ساختار [روانی و بدنی] خود عمل می کند.» زیرا شاکله در همین حالی که شکل و ظاهر و اعمال و رفتار بیرونی فرد را تشکیل میدهد؛ به افکار و عواطف و نسبت‌های باطنی و درونی فرد نیز اشاره دارد که به صورت مستمر پیوسته در اعماق درون و لایه‌های زیرین باطن انسان نفوذ کرده‌است. بر طبق این آیه که در مقام توصیف است، خبر از واقعیت بیرونی انسان میدهد که انسان‌ها در رفتار تابع شاکلههای خود هستند. از این جهت به نظر قرآن شخصیت، رفتار، ادراک و احساس آدمی را شکل میدهد و آن ها را به سبک و سیاق خود می‌آفریند، ویژگیهای بارز و پایداری که بر فکر، احساس، نیت و رفتار آدمی احاطه دارد، و آینده و زندگی او را ترسیم می‌کند. تشکیل خانواده و انتخاب همسر در زن و مرد در شکل گیری شخصیت هر یک از طرفین اهمیت بسیار دارد. به همین دلیل همسر گزینی و تشکیل خانواده، مهمترین رویداد زندگی دوره جوانی است و تا پایان عمر بر جریان حیات و سعادت و شخصیت فرد اثر می‌گذارد. رسول خدا درباره انتخاب همسر فرمودند: «ایّاکم و خضراءُ الدمن». قیلَ: «یا رسولَ الله و ماخضراءُ الدَمنِ؟» قال: «المرأهُ الحَسناءُ فی منبت السّوءِ» بپرهیزید از گیاه مزبله. عرض شد یا رسول الله گیاه مزبله چیست؟ فرمود: زن زیبایی که در خانواده نااهل و محیط آلوده رشد یافته است». (کلینی، فروع کافی، ۳۳۲).
امام علی (ع) در باره تاًثیر شخصیت در انتخاب دوست در نامه ۶۹ نهج البلاغه به حارث همدانی فرمود:
«واحذر صحابه من یفیل رایهو و ینکر عملهو فان الصاحب معتبر بصاحبه» از دوستی با کسی که اندیشهای سست دارد و عملی زشت و ناپسند دارد دوری کن زیرا مقیاس سنجش شخصیت هر کس را دوست او تشکیل میدهد. همچنین امام على (علیه السلام) درباره اهمیت و تاًثیر اندیشه و گفتار در تعیین سرنوشت انسان میفرماید:
«مراقب افکارت باش که گفتار می شود».
«مراقب گفتارت باش که کردار می شود».
«مراقب کردارت باش زیرا عادتت می شود».
«مراقب عادتت باش زیرا شخصیتت می شود».
«مراقب شخصیتت باش زیرا سرنوشتت می شود».
۳- پیشینه تحقیق:
۳-۱ تحقیقات داخلی
حسین نوید نیا (۱۳۸۹) ویژگیهای روانشناختی معلمان زبان انگلیسی در رابطه میان پنج عامل بزرگ شخصیت و باورهای کارآمدی معلمان را مورد ارزیابی قرار داد. هدف از مطالعه وی بررسی ارتباط بین شخصیت معلمان زبان انگلیسی بود که در چارچوب شخصیت مدل پنج عاملی (FMM) توسط پرسشنامه پنج عاملی (NEO-FFI)، و باورهای کارآمدی اندازه گیری شده معلمان و پی بردن به مقیاس کارآمدی توسعه مطالعات موران و هوی[۹۱]The effects of teacher personality and efficacy beliefs on practitioners’ performance in the classroom, and student achievement have been well documenteThe purpose of this study was to examine the relationship between English language teachers’ personality, as measured within the framework of Five-Factor personality Model (FFM) by NEO Five Factor Inventory (NEO-FFI), and teacher efficacy beliefs, measured by Teachers’ Sense of Efficacy Scale (TSES) developed by Tschannen-Moran and Hoy (2001). (2001) بود. شرکت کنندگان در این مطالعه شامل ۱۶۸ معلم زبان انگلیسی مدرس دانش آموزان دبیرستان بود. اطلاعات به دست آمده از ابزارهای ذکر شده در بالا از طریق رگرسیون چندگانه و به روش گام بهگام مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج این مطالعه نشان داد که دو متغیر برونگرایی و باوجدان بودن با باورهای خودکارآمدی معلمان پیش بینی معنیداری داشت. همچنین نتایج نشان داد که در مورد جنبههایی از باورهای اثربخشی معلمان با برونگرایی مهمترین پیش‌بینی را برای مدیریت کلاس درس و وجدان مهمترین استراتژی به پیش بینیهای آموزشی و همچنین فعالیتهای دانشجویی بود.
سمیه باقری در سال (۱۳۹۰) پژوهشی با عنوان «بررسی رابطه خودکارآمدی و وظیفهشناسی و چند متغیر دیگر» که روش این تحقیق توصیفی از نوع همبستگی و جامعه آماری تحقیق کلیه دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه محقق اردبیلی بود، انجام داده است. از این جامعه ۲۰۴ دانشجو ( ۱۱۳دختر، ۹۱پسر) بهطور تصادفی خوشه‌ای چند مرحله‌ای انتخاب و به پرسشنامه‌های بعد وظیفهشناسی پرسشنامه نئو، خودکارآمدی کلی (GSS) و چند پرسشنامه دیگر پاسخ داده بودند. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش تحلیل مسیر استفاده شده است. یافته ها نشان داده است که وظیفهشناسی تأثیر مثبت و مستقیم با خودکارآمدی دارد.
در تحقیقی که توسط رحیم بدری در سال (۱۳۹۱) که هدف آن تعیین نقش جهت گیری هدف، خودکارآمدی در خودتنظیمگری و شخصیت در تعلل ورزی تحصیلی دانشجویان بود. تعداد ۳۷۲ نفر از دانشجویان به شیوه تصادفی طبقهای از جامعه دانشجویان دانشگاه تبریز انتخاب شده بودند. نتایج پژوهش نشان داد که بین خودکارآمدی در خود تنظیمی و وظیفه شناسی در شخصیت رابطه مثبت و بین خودکارآمدی در خود تنظیمی و روانرنجورخویی رابطه منفی وجود دارد.
