۲-۱-۲-۲- کالاهای واسطهای
«کالاهای واسطهای به کالاهایی اطلاق میشود که در فرایند تولید تغییر شکل یافته و یا تکمیل شده و به صورت کالای جدید درمیآید.»(همان: ۶۳۹) به عبارت دیگر، «منظور کالاهایی است که به تنهایی و به خودی خود قابلاستفاده نمیباشند، بلکه، به عنوان واسطهای جهت تکمیل کالاهای دیگر به کار میروند.» (همان) مانند لامپ تصویر تلویزیون.
۲-۱-۲-۳- کالاهای مصرفی یا نهایی
«کالاهای مصرفی کالاهایی هستند که برای برآورده ساختن مستقیم خواستههای مصرفکنندگان تولید میشوند، یعنی کالاهایی هستند که به طور مستقیم نیازهای مصرفی خانوارها را برطرف میکنند و خرید اینگونه کالاها توسط مصرفکنندگان، نه به منظور استفاده از آن ها در فرایندهای تولیدی، بلکه، به منظور استفاده نهایی از آن ها انجام میگیرد.» (همان: ۶۳۷) مانند پوشاک و مواد غذایی.
۲-۱-۳- مفهوم کالا در عیب تولید
منظور از کالا در عیب تولید، با عنایت به تاریخچه و فلسفه مسئولیت ناشی از عیب تولید، اصولاً کالاهای منقولی است که طی یک فرایند صنعتی تولید شده باشند؛ بنابرین اموال غیرمنقول هرچند کالا محسوب میشوند لیکن موضوع بحث نیستند؛ لکن مصالح به کار رفته در اموال غیرمنقول در حیطه بحث قرار دارند. همچنین عیب کالاهایی چون محصولات کشاورزی که در نتیجه یک فرایند صنعتی به دست نمیآیند مورد مطالعه نیست. «در حقوق اروپا و آمریکا نیز مواد خام کشاورزی از شمول این بحث خارجاند، مگر آن که کاری بر روی این محصولات انجام داده باشند و همچون محصولی تولیدی به بازار عرضه گردند. همچون محصولات نوترکیب که با دخالت انسان و دستکاری در مواد ژنتیکی در موجودات ریز (= میکروارگانیسم) در سلولهای گیاه و حیوانی تولید میشوند همچون برنج و سیبزمینی که تغییر ژنتیکی کرده و اندازه و خواص آن نیز متغیر شده»(جعفریتبار، ۱۳۸۹: ۱۰۷) است.
۲-۱-۴- کالای خطرناک
خطر را در لغت «نزدیکی به هلاک یا آنچه مایه تلف شدن کسی یا چیزی باشد» (عمید،۱۳۷۹: ۸۶۷) و خطرناک را «آنچه باعث خطر شود» (عمید،۱۳۷۹: ۸۶۷) دانستهاند. برخی نویسندگان شیء خطرناک را چیزی دانستهاند که طبیعت آن، زندگی و تمامیت جسمانی کسی را به خطر اندازد. (Prosser,1998,P.642) بنابرین کالای خطرناک را میتوان کالایی دانست که ممکن است باعث تلف یا نقص در جان یا مال اشخاص گردد. خطرناکی کالا میتواند ناشی از وجود عیب در کالا باشد که چنین کالایی، کالای معیوب نامیده میشود و یا به علت ذات و ماهیت کالا باشد که به این کالا، کالای دارای خطر ذاتی گفته میشود و یا ناشی از هر دو مورد به صورت توأمان باشد که آن، کالای دارای خطر ذاتی معیوب نامیده میشود. لازم به ذکر است که فروشنده یا تولیدکننده در قبال خساراتی مسئولیت دارد که ناشی از عیب کالا باشد و نه خسارات ناشی از ذات و ماهیت خطرناک کالا، مگر آن که این خطرات را به اطلاع مصرفکنندگان نرسانده باشد.
۲-۲- تولیدکننده، عرضهکننده، فروشنده، خریدار و مصرفکننده
در این قسمت به مطالعه اجمالی مفهوم تولیدکننده، عرضهکننده، فروشنده، خریدار و مصرفکننده پرداخته میشود.
۲-۲-۱- تولیدکننده
تولیدکننده، اسم فاعل از تولید است. تولید یک مفهوم اقتصادی است و در علم اقتصاد تعاریف مختلفی برای آن ذکر کردهاند که به عنوان مثال به چند تعریف اشاره میشود.
۱- تولید به وجود آوردن کالاها و خدمات با بهره گرفتن از نهادهها و عوامل تولید است. (مهرگان و پاداش،۱۳۸۸: ۹۹) به نظر میرسد این تعریف، بین معنای تولید و خلق خلط نموده است در حالی که تفاوت بین تولید با خلق و به وجود آوردن آشکار است. خلق به معنای «آفرینش و آفریدن» (عمید،۱۳۷۹: ۸۷۳) آمده و تولید را «چیزی را از چیز دیگر به وجود آوردن» (همان: ۶۴۲)معنا کرده اند.
۲- تولید ایجاد فایده و مطلوبیت برای ارضای خواستهها و نیازهای بشر تلقی میگردد؛ بنابرین، هرکسی که ایجاد فایده میکند اقدام به تولید کردهاست. (محتشم دولتشاهی، ۱۳۷۰: ۹۱)
۳- تولید کردن، فقط ایجاد قابلیت اضافی در اشیاء، به منظور رفع نیازمندیهای بشری است. (پژویان، خدادادکاشی و موسویجهرمی،۱۳۹۰: ۷۹)
بنابرین در تعریف تولیدکننده میتوان گفت «تولیدکننده شخصی است که برای ارضای خواستهها و نیازهای بشری و به منظور ایجاد فایده و مطلوبیت برای خود شخص یا شخص مورد نظر خود، به انجام مجموع عملیات تبدیلی و یا مجموع عملیات تغییر محل کالا و خدمات مبادرت میورزد.» (مددی، ۱۳۸۸، ۳۴) در نظام حقوقی ایران علیرغم اینکه قانونگذار در برخی قوانین از اصطلاح تولیدکننده یا سازنده استفاده نموده لیکن به تعریف آن نپرداخته است.
۲-۲-۲- عرضهکننده
عرضه قسمتی از فرایند تولید است که در آن، همه یا قسمتی از کالاهای تولیدی در بازار ارائه میشوند. (ابونوری،۱۳۸۱: ۵۴) «عرضهکننده شخص حقیقی یا حقوقی است که کار مستمر و سازمانیافته او، تولید، پخش یا خدمترسانی است.» (اولوآ و تامپل، ۱۹۸۰/۱۳۹۳: ۱۵) قانون حمایت از حقوق مصرفکنندگان ۱۳۸۸ در تعریف عرضهکننده مقرر داشته: «عرضهکنندگان کـالا و خدمات به کلیه تولیـدکنندگان، واردکـنندگان، توزیعکنندگان، فروشندگان کالا و ارائهکنندگان خدمات اعم از فنی و حرفهای و همچنین کلیه دستگاهها، مؤسسات و شرکتهایی که شمول قانون بر آن ها مستلزم ذکر یا تصریح نام است و به طور مستقیم یا غیرمستقیم و به صورت کلی یا جزئی کالا یا خدمت به مصرفکننده ارائه مینمایند اطلاق میشود.» در این تعریف مفهوم عام عرضهکننده ارائه شده و شامل تمامی اشخاصی میشود که در زنجیره رسیدن کالا به دست مصرفکننده نهایی قرار دارند و حتی شامل ارائهدهندگان خدمات نیز میشود. بدیهی است که «توسیع مفهوم عرضهکننده در حقوق موضوعهی ایران نیز به مثابه نظامهای حقوقی دیگر در راستای حمایت از مصرفکننده و تضمین حقوق اوست.» (عبدی پور و پرتو، ۱۳۹۰: ۵۱)
۲-۲-۳- فروشنده
فروشنده در لغت به معنای «شخصی است که مبادرت به فروش کالا میکند.» (عمید،۱۳۷۹: ۱۵۳۲) در اصطلاح حقوقی فروشنده را مترادف بایع دانستهاند. (جعفری لنگرودی، ۱۳۶۳: ۵۰۱) با توجه به تعریف بیع در ماده ۳۳۸ قانون مدنی[۵] که صرفاً شامل تملیک عین میگردد باید خدمات را در قالب عقود معینی از قبیل عقد اجاره اشخاص و … و یا بر مبنای ماده ۱۰ قانون مدنی[۶] ارائه نمود. در واقع برای فروشنده باید قائل به معنای عام و خاص شد. فروشنده در معنای خاص شامل کسی است که اقدام به تملیک عین در مقابل عوض معین می کند در حالی که در معنای عام شامل هر کسی میگردد که کالایی را به دیگری واگذار نماید اعم از آن که به موجب عقد بیع باشد یا دیگر عقود از قبیل معاوضه، صلح، هبه و … و نیز هر کسی که خدمتی را ارائه نماید.
۲-۲-۴- خریدار
خریدار در لغت به معنای شخصی است که اقدام به خریدن کالا میکند. (عمید،۱۳۷۹: ۸۵۴) و در اصطلاح حقوقی، «مشتری است، آنکه در عقد بیع مالی را به عوض ستاند.» (جعفری لنگرودی، ۱۳۸۸: ۱۸۰۹)